نقد نظریه رایج برنامه درسی پنهان: ضرورت چرخش پارادیمی
شهرزاد علی اکبر سلطان
برنامه درسی پنهان در ادبیات امروزی ناظر به یادگیری هایی است که یادگیرنده بدون قصد قبلی ت گذاران و برنامه ریزان برنامه درسی بدان دست پیدا می کند. برنامه درسی پنهان توسط فیلیپ جکسون در سال 1968 وارد ادبیات برنامه درسی شد. مقدار قابل توجهی از یادگیری های اساسی فراگیران از طریق پیام های پنهان آموخته می شود.
سه دیدگاه نسبت به برنامه درسی وجود دارد:1) برنامه درسی پنهان قصدشده؛ 2) برنامه درسی پنهان قصدنشده و 3) برنامه درسی پنهان قصدشده و قصدنشده.
یک وجه مشترک تمام تعاریف برنامه درسی پنهان قصدشده، قصدشدگی آن است و ویژگی های این برنامه درسی پنهان از نظر جکسون عبارتند از:
ارزشها، تمایلات و انتظارات رفتاری و اجتماعی که پاداش هایی را در مدرسه برای دانش آموزان پدید می آورد. یادگیری، تمرین، کنترل، تلاش، انجام وظایف، تشریک مساعی، تبعیت از معلم و شاگردان، وقت شناسی، رفتار مودبانه.
از نظر ملکی (1385) برنامه درسی پنهان در ایران به عوامل خارج از برنامه درسی رسمی اشاره دارد که از دید برنامه ریزان برنامه درسی پنهان است و فکر و عواطف و رفتار فراگیران نگرش و گرایش های آنها را تحت تاثیر قرار می دهند.
مارکس برنامه درسی پنهان قصدشده را ابزار سودجویی طبقه حاکم از طبقه کارگر می داند. مدارس از این طریق به بازتولید روابط اجتماعی لازم برای حفظ نظام سرمایه داری و تلقین نقش کارگری به دانش آموزان طبقه کارگر می پردازند. شهروندی ی، فرمانبرداری، یادگیری ارزش های فرهنگی و تقویت فاصله طبقاتی محصول این نوع برنامه درسی پنهان است.
نوفهم گرایان نیز برنامه درسی پنهان را ابزاری غصب شده در دست حاکمیت برای تحریف ایدئولوژیک، القای فرهنگ سکوت و به حاشیه راندن اقلیت ها، تربیت نیروی کار مفید در جهت حفظ منافع طبقه سرمایه دار می داند.
لیبرال ها جنبه های پنهان زندگی در مدرسه را فشار نهادینه شده و نظام مند برای سلطه معلم بر دانش آموز، آداب پرستی، همرنگی و تربیت دانش آموزان منفعل می دانند.
ضرورت چرخش پارادایمی نظریه رایج برنامه درسی پنهان
بهتر است به جای اصطلاح برنامه درسی پنهان که نشان از قصدشدگی و برنامه ریزی قبلی دارد، از عنوان یادگیری مستمر ضمنی استفاده شود. برنامه درسی پنهان از دید یادگیرنده پنهان است و حاوی پیام های ضمنی است. هر برنامه درسی یک سند ی-فرهنگی است و حکومت ها می توانند از این طریق خود را به عنوان بهترین نظام ی تلقی کنند و با تحریف مسائل ی وقایع تاریخی و فرهنگی حقایق را وارونه جلوه دهند. با استفاده از روانشناسی تصاویر، رنگ ها و کلمات می توان تاثیرات عمیقی بر درک فراگیران در جهت اهداف ی فرهنگی و اجتماعی گذاشت. تمامی اینها نشان از قصدشدگی و ابزاری بودن برنامه درسی پنهان قصد شده دارند.
منبع
صادقی، علیرضا. هواس بیگی، فاطمه. (1395). نقد نظریه رایج برنامه درسی پنهان: ضرورت چرخش پارادایمی از برنامه درسی قصد نشده به برنامه درسی قصد شده. مطالعات برنامه درسی ایران. 10 (40)، 121-124.
کتاب الگوی برنامه درسی تربیت فناورانه
طراحی دوره های اموزشی در مدرسه عالی کسب و کار ماهان
تز برنامه درسی تلفیقی تربیت فناورانه در اموزش های فنی و حرفه ای ایران
گزارش سفر آموزشی تفریحی به اروپا در قالب طرح تبادل دانشجو
بازسازی گرایی اجتماعی در برنامه درسی
نقد نظریه رایج برنامه درسی پنهان: ضرورت چرخش پارادیمی
برنامه درسی و اشتغال پذیری ارائه شده در اولین همایش ملی برنامه درسی و اشتغال پذیری
برنامه ,درسی ,پنهان ,ی ,فرهنگی ,دانش ,برنامه درسی ,درسی پنهان ,نظریه رایج ,ضرورت چرخش ,رایج برنامه ,درسی پنهان ضرورت ,درسی پنهان قصدشده ,برنامه ریزان برنامه