چکيده

تربیت فناورانه[1]در سال 1910 با نگاه جدید دیویی به"حل مسئله" و بازنمایی آن در قالب مسئله هنجاری "چگونه تفکر کنیم؟" متولد شد. در سال 1945 پولیا[2]حل مسئله دیویی را به مراحل یافتن، درک و بیان مسئله، طراحی راه حل، اجرای راه حل و بازبینی راه حل ساده سازی کرد. بعدها حل مسئله در چارچوب تفکر طراحی برای تغییر و خلق دنیای بهتر صورت بندی جدیدی یافت. تربیت فناورانه به شکل امروزی، فرصت توسعه مهارت هایی چون حل مسئله، تفکر خلاق، تفکر نقاد و مهارت های عملی اصیل را در اختیار دانش آموزان قرار می دهد (پترینا[3]، 2000).

هدف اصلي اين پژوهش طراحی و اعتبارسنجی الگوی برنامه درسی تلفيقی تربيت فناورانه در آموزش فنی و حرفهshy;ای[4]است. به این منظور از رویکرد آمیخته (کیفی و کمی) از نوع اتصال داده ها استفاده می شود. در بخش کیفی از روش سنتزپژوهی سه گانه و تحلیل محتوای کیفی و در بخش کمی از شاخص درصد توافق، پرسشنامه و مدل معادلات ساختاری استفاده خواهد شد. براي گردآوري داده ها از ابزارهاي مختلف از جمله مصاحبه، مرور نظام مند، فرم تحليل محتواي کیفی، تدوین پرسشنامه محقق ساخته بر اساس ادبیات پژوهشی و مبانی نظری استفاده می گردد. داده هاي پژوهش از طريق آزمون هاي مرتبط، مدل معادلات ساختاری، تحليل محتواي کيفي، روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، و روش تحلیلیSWOTتحليل خواهند شد.

کلمات کلیدی:برنامه درسی، طراحی الگو، آموزش فناوری، تربیت فناورانه، آموزش فنی حرفه ای

مقدمه:

تربیت یکی از نیروهای محرک جوامع، اثربخش ترین سازوکار در مواجهه با دنیای ناپایدار و پیچیده و بزرگترین چالش این قرن، یعنی توسعه پایدار، به شمار می رود (OECD, 20). ازاینرواهمیتتربیت رسمی برهیچکسپوشیدهنیستبه طوریکه یونسکو (2008) تربیت را"کلیدتوسعهجوامعبشری"و هندی[5](2015) آنرا"کلیدورمزاصلیثروتآینده"تعریف می کند.

یکی از انواع تربیت به ویژه برای زندگی در قرن بیست یکم، تربیت فناورانه برای ایجاد درک سواد فناورانه، قابلیت های فناورانه و کسب مهارت های مورد نیاز است. این رویکرد یادگیری بر کار عملی، تفکر خلاق، حل مسئله، تفکر نقاد، کار گروهی، دست ورزی، فکرورزی و تعامل بین همسالان برای ساخت و کاربرد دانش جدید تمرکز دارد. خاستگاه تربیت فناورانه تغییر جهت از آموزش کاردستی به آموزش فناوری در اوایل دهه 1980 بوده است. بر همین اساس، تربیت فناورانه ارتباط نزدیکی با آموزش های حرفه ای دارد که اساس آن را دست سازه های دانش آموزی تشکیل می دهد (پترینا ، 2000).

آموزش فنی و حرفه ای رسمی حیات خود را با هدف کسب شایستگی ها و مهارت های عملی مورد نیاز برای داشتن یک زندگی کارآمد، بهره ور و شایستگی های مرتبط با فناوری و علوم وابسته در جهت حیات سالم در فضای مجازی و آمادگی ورود به دنیای مشاغل در بخش های مختلف اقتصادی و زندگی اجتماعی آغاز کرد (سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی, 1396). برای مطابقت این نوع آموزش با نیازهای دنیای در حال تغییر امروزی، از معلمان مدارس، اساتید دانشگاهی، مدیران، پژوهشگران و تگذاران انتظار می رود تا در نظریه و عملِ آموزش و یادگیری و سایر جنبه های نظام تعلیم و تربیت به عنوان یک سازمان پیچیده، نوآوری کنند و دست به تولید برنامه های درسی جدید در جهت افزایش کیفیت آماده سازی یادگیرندگان برای کار و زندگی در عصر جدید بزنند (سردیوکوف، 2017).

برنامه درسی به عنوان یکی از ارکان نظام تعلیم و تربیت، بستری برای یادگیری دارای طرح یا برنامه ای برای ساخت تجارب یادگیرندگان تحت هدایت مدرسه است (اولیوا، 1982). زایس[6](1976) برنامه درسی را مجموعه وسیعی از شیوه های تفکر درباره تجارب بشری می داند. این تعریف از برنامه درسی دربرگیرنده تمامی دیدگاه هایی است که بر یادگیری شیوه یادگیری تاکید دارند. دلیل اصلی این برداشت از برنامه درسی آن است که بشر در قرن حاضر با انبوهی از اطلاعات و یافته های علمی سروکار دارد و محدودیت های موجود در ساختار ذهنی و توانایی های یادگیری از یک سو و تنگناهای زمانی فرایند آموزش و پرورش از دیگر سو، مانع از تسلط فراگیران بر تمامی اطلاعات و یافته های آنها می شوند. علاوه بر این، یادگیرندگان در زندگی واقعی نمی توانند با تکیه بر اطلاعات حاصل از نظام آموزشی با مسائل برخورد نمایند. پس آنچه که فراگیران به آن نیاز دارند، یادگیری شیوه تفکر و برخورد با مسائل و حل آنهاست (فتحی واجارگاه، 1395).

در سند برنامه درسی ملی ایران تربیت علمی و فناورانه ناظر به کسب شایستگی ها (دانش، مهارت، نگرش و ارزش ها) و رشد توانمندی افراد در راستای فهم و درک دانش های پایه و عمومی، کسب مهارت دانش افزایی، به کارگیری شیوه تفکر علمی و منطقی، توان تفکر انتقادی، آمادگی جهت بروز خلاقیت و نوآوری و نیز ناظر بر کسب دانش، بینش و تفکر فناورانه برای بهبود کیفیت زندگی است و متربیان را قادر می سازد تا با عنایت به تغییرات و تحولات آینده، نسبت به جهان هستی و استفاده و تصرف مسئولانه در طبیعت، بینشی ارزش مدار کسب کنند (شورای عالی آموزش و پرورش, 1390; سجادی, 1397).

تلفیق چارچوب های برنامه درسی فرصت هایی را برای نظام آموزشی فراهم می کند تا در برگیرنده موضوعات جدید به منظور تناسب با نیازهای اقتصادی و اجتماعی زمان حال و آینده کشور باشد (اسدیان، 1389). در دانشنامه برنامه درسی، تلفیق به معنای کوششی برای ایجاد ارتباط، اتصال، و در نهایت یکپارچگی در تجربیات یادگیری دانش آموزان تعریف می شود.مهرمحمدیدر دانشنامه برنامه درسی، رویکرد تلفیقی را فاصلهگرفتنازالگویسنتیبرنامهدرسیبا اتکاوابتنابهحوزه هاییادگیریمستقل که موجبتفرقدر تجربیاتیادگیریدانشآموزانمیشود می داند. الگوی تلفیق تربیت فناورانه در آموزش فنی و حرفه ای رسمی می تواند کارایی و بهره وری مناسب شیوه های آموزشی را به ارمغان آورد و شکاف بین تربیت فناورانه و آموزش فنی حرفه ای را پر کند.

کتاب الگوی برنامه درسی تربیت فناورانه

طراحی دوره های اموزشی در مدرسه عالی کسب و کار ماهان

تز برنامه درسی تلفیقی تربیت فناورانه در اموزش های فنی و حرفه ای ایران

گزارش سفر آموزشی تفریحی به اروپا در قالب طرح تبادل دانشجو

بازسازی گرایی اجتماعی در برنامه درسی

نقد نظریه رایج برنامه درسی پنهان: ضرورت چرخش پارادیمی

برنامه درسی و اشتغال پذیری ارائه شده در اولین همایش ملی برنامه درسی و اشتغال پذیری